Το άρρωστο σχολείο

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΝΤΑ, αν. καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής, διευθυντή Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), προέδρου Παγκόσμιας Ενωσης Νοσοκομείων και Υπηρεσιών Προαγωγής Υγείας
Ασφαλώς, αυτό που κυρίως βιώνουν οι μαθητές των ελληνικών Γυμνασίων και Λυκείων είναι μεταξύ άλλων ένα απάνθρωπο εξεταστικό σύστημα, που φορτώνει τους μαθητές με δυσβάσταχτο άγχος, που εξοντώνει τον προσωπικό τους χρόνο και τη δημιουργικότητα, που πνίγει δηλαδή κάθε χαρά της εφηβικής ηλικίας.
Γι' αυτό και ασφαλώς πρέπει να αλλάξει. Ομως δεν είναι μόνο το εξεταστικό σύστημα που αρρωσταίνει τα παιδιά στο σχολείο. Το ίδιο το ελληνικό σχολείο είναι ένα άρρωστο σχολείο, που παράγει καπνιστές, παχύσαρκους, σωματικά αδρανείς και μελλοντικά άρρωστους πολίτες.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της πανευρωπαϊκής έρευνας Kidscreen, που πραγματοποιούμε τα τελευταία χρόνια, διαπιστώσαμε ότι οι Ελληνες μαθητές ηλικίας 12-18 ετών ξεπερνούν τους άλλους Δυτικοευρωπαίους συνομηλίκους τους στο κάπνισμα και στην παχυσαρκία, ενώ υπολείπονται σε κρίσιμους τομείς, όπως είναι η ψυχική υγεία, η σωματική ευρωστία, η συναισθηματική ισορροπία, η αυτονομία και οι σχέσεις με γονείς και συνομηλίκους.

Σε ό,τι αφορά τους γονείς, ένας στους τέσσερις εφήβους δηλώνει ότι οι γονείς του δεν έχουν αρκετό χρόνο να ασχοληθούν μαζί του και ένας στους πέντε ότι δεν διαθέτουν ούτε καν τον απαραίτητο χρόνο για να μιλήσουν μαζί του! Είναι φανερό πως η ελληνική οικογένεια, ένας από τους πιο ισχυρούς θεσμούς της ελληνικής κοινωνίας, φθίνει χρόνο με το χρόνο και μαζί της φθίνει η ιδιαίτερα προστατευτική δράση που ασκούσε επί χρόνια στη σωματική και ψυχική υγεία των μελών της. Γι' αυτό και ο ρόλος του σχολείου, που αποτελεί το έτερο φυτώριο ανάπτυξης αξιών, στάσεων και συμπεριφορών και βασικό φορέα εγκοινωνισμού των νέων, γίνεται όλο και πιο αποφασιστικός για την υγεία των παιδιών μας. Ετσι κι αλλιώς, η ανάπτυξη προγραμμάτων και υπηρεσιών υγείας στο σχολικό περιβάλλον είναι η πιο σημαντική επένδυση στην υγεία που μπορεί να κάνει μια οργανωμένη κοινωνία.

Παρ' όλα αυτά, το υπουργείο Παιδείας δεν έθεσε ποτέ τα θέματα υγείας σε προτεραιότητα. Ναι μεν καταρτίστηκαν τα τελευταία 15 χρόνια εκπαιδευτικοί, αλλά λίγοι. Διορίστηκαν υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας, με ανεπαρκή όμως υποστήριξη. Υλοποιήθηκαν προγράμματα Αγωγής Υγείας, αλλά περιορισμένα σε αριθμό και διάρκεια. Και, επιπλέον, τα προγράμματα Αγωγής Υγείας στα σχολεία είναι προαιρετικά και απευθύνονται σε μικρές ομάδες μαθητών (συνήθως 15-30) και εκπαιδευτικών (1-2), εκτός ωρολογίου προγράμματος, απογεύματα ή Σαββατοκύριακα, δηλαδή λειτουργούν απαγορευτικά για τους περισσότερους μαθητές. Στο υπουργείο Παιδείας δεν υπάρχει συμβουλευτικό όργανο που να σχεδιάζει παρεμβάσεις με βάση τις ανάγκες και τα ιδιαίτερα προβλήματα του σχολικού περιβάλλοντος. Η αναιμική διεύθυνση Αγωγής Υγείας που υπήρχε ενσωματώθηκε στην Περιβαλλοντική Αγωγή, συρρικνούμενη ακόμα περισσότερο. Στο δε ΕΣΠΑ 2007-2013 δεν υπάρχει εμφανής άξονας για τη χρηματοδότηση της Αγωγής Υγείας, δράσεις της οποίας εντάσσονται αποσπασματικά και περιστασιακά σε άλλους άξονες, χωρίς να διασφαλίζονται έτσι οι αναγκαίοι πόροι.

Είναι όμως εθνική ανάγκη το ελληνικό σχολείο να πάψει να είναι ένα άρρωστο σχολείο. Τα θέματα υγείας θα πρέπει να καταστούν μέρος, και μάλιστα σημαντικό, της καθημερινής ζωής της σχολικής κοινότητας. Και αυτό προϋποθέτει την ένταξη της Αγωγής Υγείας στο αναλυτικό πρόγραμμα, ώστε όλοι οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία πολλαπλής συμμετοχής. Ετσι μόνο η υπόθεση της υγείας θα μπορέσει να τεθεί στον πυρήνα της καθημερινής ζωής του σχολείου.